Jakie zmiany przyniosła dyrektywa plastikowa w 2024 r.

Czym jest dyrektywa plastikowa?

Dyrektywa plastikowa, znana również jako dyrektywa SUP (Single-Use Plastics), to akt prawny przyjęty przez Parlament Europejski będący reakcją na narastający problem zanieczyszczenia naszej planety. Dyrektywa została uchwalona w 2019 roku. Jej głównym celem jest zmniejszenie ilości odpadów z tworzyw sztucznych trafiających do środowiska, zwłaszcza do mórz i oceanów, gdzie stanowią poważne zagrożenie dla licznych ekosystemów morskich i lądowych. Dyrektywa SUP zawiera szereg regulacji mających na celu ograniczenie użycia jednorazowych produktów z tworzyw sztucznych oraz promowanie bardziej ekologicznych alternatyw. Zgodnie z przepisami dyrektywy SUP nie można korzystać z niektórych plastikowych wyrobów. Zakazem objęte są produkty jednorazowego użytku takie jak sztućce, talerzyki, kubki na napoje oraz patyczki do balonów​​. Dodatkowo ustawodawstwo europejskie wymaga, aby przedsiębiorcy na etykietach produktów jednorazowego użytku, umieszczali informacje o szkodliwym ich wpływie na środowisko naturalne.

Kogo dotyczy dyrektywa SUP?

Dyrektywa plastikowa dotyczy szerokiego grona podmiotów w tym producentów i importerów towarów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych oraz przedsiębiorców z branży gastronomicznej, którzy stosują plastikowe towary przeznaczone do jednorazowego użytku.

Czy Polska musi stosować prawo unijne?

Polska należy do struktur europejskich od 1 maja 2004 roku. Oznacza to, że jesteśmy jako kraj zobligowani do implementacji prawa unijnego. Jednym z aktów prawnych, który zawiera przepisy dotyczące stosowania dyrektywy SUP, jest ustawa z dnia 14 kwietnia 2023 r. o zmianie ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej. Ustawa wprowadza systemowe rozwiązania mające na celu zmniejszenie wpływu odpadów z produktów wykonanych z tworzyw sztucznych lub zawierających tworzywa sztuczne na środowisko.

Warto zaznaczyć, że nie wszystkie jej przepisy weszły w życie z chwilą opublikowania ustawy. Przykładowo od maja 2023 obowiązują przepisy o zakazie wprowadzenia do obrotu niektórych typów opakowań z tworzyw sztucznych. Od 1 stycznia 2024 przedsiębiorcy mają obowiązek pobierać opłaty za produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych. Natomiast z dniem 1 lipca weszły w życie przepisy wprowadzające obowiązek zapewnienia dostępności opakowań alternatywnych. Ponadto od 1 stycznia 2024 obowiązują trzy nowe rozporządzenia dotyczące opłat za produkcję, eksploatację i utylizację produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych.

Zmiany w prawie, które weszły w życie z początkiem 2024 roku, nakładają na przedsiębiorców obowiązek naliczania dodatkowych opłat za produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, jeśli służą one do bezpośredniego spożycia posiłku i są wydawane podmiotom, które jako ostatnie je użytkują. Na przykład, opłata za kubek do napojów wynosi 20 groszy za sztukę, natomiast za pojemniki używane do żywności wynosi 25 groszy za sztukę. Ponadto, od 1 lipca 2024 roku przedsiębiorcy są zobowiązani do oferowania ekologicznych zamienników zamiast opakowań plastikowych. Przedsiębiorcy, mogą być zwolnieni z dodatkowych opłat np. jeśli oferowane produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych będące opakowaniami zostaną zastąpione ich ekologicznymi odpowiednikami.

Osoby prowadzące działalność gospodarczą muszą pokrywać koszty zbierania odpadów z wprowadzonych do obrotu produktów jednorazowego użytku z tworzywa sztucznego, przy stawce wynoszącej 10 groszy za każdy kilogram. W związku z wprowadzeniem nowych przepisów, do ceny chusteczek nawilżanych i balonów będzie doliczany 1 grosz za sztukę. Taka sama opłata będzie dotyczyć wyrobów tytoniowych z filtrami zawierającymi tworzywa sztuczne. Przedsiębiorcy są również zobowiązani do finansowania kosztów zagospodarowania odpadów pochodzących z produktów jednorazowego użytku, które wprowadzają do obrotu.

Jakie działania mają pomóc w osiągnięciu celów dyrektywy?

Ustawodawca dąży do osiągnięcia wyznaczonych celów dyrektywy przez redukcję ilości odpadów trafiających do ekosystemów wodnych i lądowych. Zamierza to osiągnąć poprzez ustanowienie zakazu wprowadzania na rynek wybranych produktów z tworzyw sztucznych, które stanowią duże zagrożenie dla środowiska naturalnego (takich jak sztućce, talerzyki czy pojemniki z polistyrenu ekspandowanego) oraz finansowanie kampanii edukacyjnych na temat negatywnego wpływu tych produktów na środowisko. Nowe regulacje prawne wprowadzają obowiązek ponoszenia przez producentów kosztów utylizacji jednorazowych produktów z tworzyw sztucznych, a także obowiązek recyklingu określonego odsetka produkowanych butelek PET do 2025 roku.

Jakie kary grożą za nieprzestrzeganie dyrektywy plastikowej?

Opłaty za stosowanie jednorazowych produktów wykonanych z plastiku mają na celu zmniejszenie ilości odpadów pochodzących z działalności gospodarczej oraz promowanie bardziej ekologicznych alternatyw. Nowe prawo za nieprzestrzeganie przepisów w nich zawartych daje możliwość nałożenia na przedsiębiorców wprowadzających na rynek produkty jednorazowego użytku z oksydegradowalnych tworzyw sztucznych, wysokie kary oscylujące od 10 tysięcy złotych do 500 tysięcy złotych. Przedsiębiorca może zostać ukarany za niewłaściwe ewidencjonowanie gospodarki odpadami, brak finansowania kampanii edukacyjnych na rzecz ochrony środowiska naturalnego czy niepobierania opłat za plastikowe kubki na napoje lub pojemniki na żywność. Kary mogą być również nałożone za niezapewnienie dostępności opakowań alternatywnych.

Podsumowanie

Dyrektywa plastikowa w 2024 roku wprowadza w polskim systemie prawnym wiele istotnych zmian. Dotyczą one głównie osób prowadzących działalność gospodarczą, które wprowadzają na rynek produkty jednorazowego użytku wykonane z tworzywa sztucznego. Zgodnie z przepisami dyrektywy przedsiębiorcy mają obowiązek pobierać dodatkowe opłaty w wysokości przewidzianej przez stosowne akty prawne za jednorazowe produkty takie jak sztućce, talerzyki czy kubki do napojów, pod warunkiem że służą one do bezpośredniego spożycia posiłku i są wydawane użytkownikom końcowym. Zgodnie z nowym prawem przedsiębiorcy muszą również mieć w swojej ofercie ekologiczne odpowiedniki produktów wykonanych z plastiku. Jeżeli przedsiębiorcy nie będą przestrzegać zapisów ustawy, mogą zostać na nich nałożone odpowiednie kary finansowe.